Mali'deki Cihadçı Grupların Haritası

Ali Abdülal
 

El-Alem
 

İslami radikallerden olan cihadçılar, 9 aydan beri Mali'nin kuzeyinde bazı bölgelerin kontrolünü ellerinde bulunduruyorlar. Bu bölge; cihadçılardan önce liderliğini ''Azavad'ın Kurtuluşu için Ulusal Hareket'' örgütünün yaptığı (Azavad'ta bağımsız devlet kurmak isteyen bir örgüt) Tuareg halkından oluşan isyancılar ile birlikte silahlı direnişin gerçekleştiği bir bölge.
 

Olaylar (uluslararası ve bölgesel devletlerin izleyişleri ile hala devam eden olaylar) Kaddafi rejiminin 2011 ağustosunda devrilmesiyle beraber tetiklendi. Kaddafi güçlerinin saflarında savaşan yüzlerce Tuaregli savaşçı, Kaddafi'nin devrilmesinden sonra askeri araçlar, sofistike silahlar ve mühimmatlar ile Mali ve Nijer'deki evlerine dönüş yaptılar.
 

Tuaregli silahlı gruplar, rejimin ordusuna karşı savaşa örgütlenip hazırlandılar.  Bu savaşın sonucunda asker kanadı, başkent Bamaku'da darbe yapıp cumhurbaşkanını devirirken, laik olan Azavad'ın Kurtuluşu hareketi ve cihadçı olan Ensar El-Din örgütü, askerin çekildiği Kuzey Mali'de kontrolü sağlamak adına ittifak yaptılar.
 

Bu ittifak, bütün çabalara rağmen uzun sürmedi. Aralarındaki farklardan dolayı anlaşmazlık hızlı bir şekilde patlak verdi. Azavad'ın Kurtuluşu Hareketi ve Ensar El-Din örgütü arasında, geçen Haziran ayında geniş alanda meydana gelen ve onlarca kişinin ölümüne neden olan çatışmalardan sonra Ensar El-Din örgütü, Kuzey'deki kontrol alanını genişletti.
 

Ensar El-Din hareketi, Kuzey Mali'deki büyük şehirleri de içine alan  (Timbiktu, Gao ve Kidal) -ülkenin yarısından fazla bir alana tekabül eden- geniş bir kontrole sahip. Buna ek olarak onların müttefiği olan Batı Afrika'da Tevhid ve Cihad Hareketi, İslami Mağrip El-Kaidesi Örgütü ve Ensar El-Şeria, Maskeliler vb. tugaylar ve müfrezeler var.
 

1-Ensar El-Din Örgütü
 

Ensar El-Din örgütü silahlı İslami bir grup. Selefi tabanlı, Mali'nin tamamında İslami şeriat uygulamak isteyen bir örgüt. Kuzey Mali'de, Azavad'ın Kurtuluşu hareketinin istediği gibi bir bölünme istemiyor.
 

Ensar El-Din örgütünün, tarihi ve lider kabilelerden birine tabi bir aileden gelen kurucusu: İyad Ag Gali. Tuareg'in 90'lardaki isyanlarının tarihi liderlerinden ve askeri geçmişi olan önemli bir şahsiyet. Mali'nin en kuzeyinde Kidallı bir ailenin çocuğu.
 

İyad Ag Gali, Mali'de üst düzey yetkililerden biriydi. Selefi fikirden etkilendi. Bu etkilenme daha çok, Körfez ülkelerinde diplomatlığında ve El-Kaide'nin 2003'te kaçırdığı batılı rehineleri kurtarmada üstlendiği arabuluculuk çalışmalarında oldu.
 

Arap militanlardan oluşan diğerler grupların aksine, bu hareketin çoğunu Tuaregliler oluşturuyor. Ensar El-Din, Kuzey Mali'deki en büyük ve en önemli örgüt. Afganistan'daki Taliban örgütüne benzetilebilir. Çünkü yerel bir hareket olmakla beraber liderleri ve militanları Malili.
 

Ensar El-Din örgütü, Kuzeybatı Mali'deki Timbiktu şehrinde kontrolü tamamen sağlamış durumda. Selefi gruplar bu büyük şehirdeki sufi türbeleri ve dini mabetleri -1988 yılında Unesco tarafından Dünya Mirası Listesine alınan mekanları- yakıp yıktı. Buna karşılık, Unesco'dan ve uluslararası düzeyden sert tepkiler verildi.
 

Ensar El-Din, şehirde kontrolü sağladıktan sonra, Timbiktu yargıcı Şeyh Muhammed Huseyn, harekete bir çok imtiyaz sağladı. Örgüt üyelerinin yanı sıra vatandaşlardan da üye olarak katıldığı, anlaşmazlıkları çözmek üzere yüksek yargı konseyi kuruldu.
 

2-İslami Mağrip El-Kaidesi
 

Mağrip'te selefi gruplarla yayılan El-Kaide şu an ''Cezayir'de savaş ve mücadele çağrıları yapmayı'' tartışıyor. Silahlı gruplar ile beraber, Kuzey Mali'nin ve Büyük Sahra'nın bazı bölgelerinde yıllardan beri askeri üsleri var.
 

Mağrip'teki El-Kaide, şu an bölgenin en eski ve en deneyimli örgütü.  Başından beri bölgedeki kabile şeyhleri ile iletişim kuran, Tuareglerle ve Araplar ile ilişkiler sağlayan ve bu ilişkileri koruyan örgütün liderliğini, Abu Musab Abdülvedud (Abdülmelik Droukdel diye biliniyor) yapıyor.
 

Bölgeyi takip edenlere göre bütün fraksiyonlar arasında El-Kaide örgütü, Kuzey Mali'de hareketi sağlayan esas motordur. El-Kaide, bölgedeki farklı örgütlerin arasındaki temel bağları oluşturan ve kolu uzun olan tek örgüt. Yerel kaynaklar bu örgütü çoğunlukla, bölgenin en köklü, en bilgili ve en deneyimli örgütü olarak tanımlıyor. Çeşitli kaynaklara göre ''Ensar El-Din'' örgütü ve ''Tevhid ve Cihad'' hareketi arasındaki bağlantıları sağlayan El-Kaide militanları, bölgenin eski militanları ve basit savaşçılar olarak görülmemeli.
 

Örgüt ''İslami Mağrib'i, batılılardan kurtaracağız. Özelikle de Fransa ve Amerika'dan. Mağrib'i dış güçlerin açgözlülüğüne karşı koruyacağız ve o güçlerin 'beslemelerinden' de arındıracağız. İslami şeriata göre hükmeden, büyük bir devlet kuracağız'' diyor.
 

El-Kaide militanları Kuzey Mali'de, Çöl Emirliği adı altında konumlanmışlar. El-Kaide'nin idari olarak ayırdığı bölgelerden 9.bölgeye tekabül eden bu bölgeye verilen diğer isim de, Güney  olarak biliniyor.
 

Örgüt, Kuzey Afrika'yı askeri bölgelere ayırmış durumda. Çöl (veya Sahra) Emirliği; Mali, Nijer, Nijerya, Libya, Moritanya ve Çad arasındaki bir bölgeye uzamış halde ve örgüt tarafından ''Büyük İslami Çöl'' adıyla biliniyor. Şu anki sorumlusu, Furkan Tugayının eski lideri Yahya Abu Hemem ve resmi sözcüsü  ise Abdullah Şankiti.
 

Çöl Emirliğine bağlı 4 askeri birlik vardı. 2 tugay ve 2 müfreze. Tugaylardan biri, liderliğini Abdulhamid Ebu Zeyd'in yaptığı Tarık ibni Ziyad; diğeri ise Maskeliler (başlarını tamamen saranlar) Tugayı. Müfrezeler ise Ensar ve Furkan müfrezeleri, liderleri de Abdülkerim Teriki. Tarık ibni Ziyad tugayı ve Furkan müfrezesi Timbuktu'da; bütün örgütleri ve oluşumları, batılı varlıkları bünyelerinde toplamış ve aralarındaki iletişimi gizli bir koordinasyon ile sağlayan bir şekilde konumlanmışlar. Son zamanlarda ise -Maskelilerin liderinin ayrılıp farklı oluşumlar kurması gibi- ayrılmalar yaşandı.
 

Geçen aralık ayının ilk günlerinde örgüt, Murabitun prenslerinden Yusuf ibn Teşfin adında yeni bir tugay kurdu. Liderliğini, Tuaregli kabilelerin başkenti sayılan Kidal'dan Ebu Hamid Kidali adındaki biri yapıyor. Tugayın merkezileşeceği yer, Kidal, Ogelhok (Kidal'da bir köy) ve Cezayir sınırı boyunca uzanan sıradağlarda olacak. Örgütün en çok buradaki güçlerini kuvvetlendirdiği söyleniyor. Ebu Hamid Kidal'in önemi; daha çok militanı cezbedip çekmek ve özellikle Tuareg halkından genç militanlar kazanmak olacak.
 

Örgüte tabi militan sayısı tam olarak bilinmiyor. Kaynakların çoğu yüzlerce derken çoğunluğun Cezayirli olduğunu da belirtiliyor. Geri kalanların da daha çok Moritanyalı, Libyalı, Faslı, Tunuslu ve Mali'li oldukları söyleniyor. Örgüte bağlı 70'e yakın küçük oluşum olduğu söyleniyor.

İslami Mağrip'teki El-Kaide örgütünün yönetimi ve kadrosu, karmaşık ama kapsayıcı ve ekip çalışması görüntüsü veren bir yönetim. Lider kadrosu; örgüt lideri, seçkinler meclisi ve komite başkanlarından oluşuyor. Örgütün aynı zamanda şura meclisi olarak bilinen komite başkanları, muhtelif düzeylerdeki ilişkileri ve bağlantıları koordine ediyor.
 

Geçen günlerde örgüt, gücünü göstermek için Azavad çölünde, militanları ve ona bağlı güçlerden geniş katılım ile ellerindeki ağır silahları da kullandığı bir gösteriyi video çekerek yayınladı. Videonun sonunda örgüt lideri (İslami Mağrip El-Kaide lideri) Ebu Musab Abdülvedud'un, Kuzey Mali savaşına ortak olmaya karar veren Afrika, Avrupa ve diğer devletleri uyaran sözleri var.
 

El-Kaide'nin lideri bu videoda, Fransa'nın lideri Holande'e ve sahil ülkelerine ''Barış istiyorsanız El-Kaide buna hazır, savaş arzuluyorsanız onu da yerine getiririz'' diyor. Ebu Musab devamında Sahra'nın, Batı ittifakının askerlerine mezar yeri olacağını, onlara daha fazla zarar vermek ve yaralarını derinleştirmek için de, El-Kaide'nin savaşı daha da uzatacağını ardından, Amerika'nın Irak ve Afganistan'da uğradığı hezimeti hatırlatırken, savaşa katılan bütün birimlere savaşın etkilerini yaşatacağını da söylüyor.
 

3-Batı Afrika'da Tevhid ve Cihad Hareketi
 

Kuzeydeki önemli silahlı oluşumlardandır. Çoğu militanı Araplardan oluşuyor ve liderliğini de Muhammed Veld Nuvimer yapıyor. İslami Mağrip'teki El-Kaide örgütünden çıkan bir harekettir.
 

Örgüt Batı Afrika'da  cihad çağrısı yapıyor. Kontrol sağladığı yer ise Kuzeydoğu Mali'de Nijer nehri boyunca yer alan Gao kentidir. Tevhid ve Cihad hareketi bu kentin kontrolünü, askerlerin çekilmesinden sonra, Azavad'ın Kurtuluşu Hareketi ile ortaklaşa sağlıyordu. Daha sonra -Azavad'ın Kurtuluşu hareketi ile 2 ay süren çatışmalardan sonra- onları da kentten kovdular ve kentte kontrolü sağladılar. Örgüt kuzeyde, daha çok kentte kontrolü sağlamaya başlar başlamaz, Şeriat uygulayacağını ilan etti.
 

Başkent Bamako'ya ulaşma hedeflerinin olmadığını da söyleyen örgüt, istesek 24 saatte başkenti ele geçirip kontrolü biz sağlarız diyor. Güçlü askeri cephaneliklere sahip olduklarını ve Bamako'yı istila edip ordu askerlerini kovabilecek imkanlara sahip olduklarını da söylüyorlar.
 

Ellerindeki para ve mal kaynakları, kabilelerle aralarındaki bağlantılar ve sahada var olan güçleri sayesinde Tevhid ve Cihad hareketi, Tuaregli rakiplerini; Kuzey Mali'deki en büyük kentlerden biri olan Gao'dan, 27 haziranda büyük bir hezimetle kovmayı başardı. Bölgedeki halkın, Tevhid ve Cihad hareketine olumlu bakmasını ve hareketin bölgede var olmasını kolaylaştıran bir kaç sebep var. Özellikle Gao halkı; yoğun çatışmalar sonucunda kovulmadan önce, Tuaregli isyancıların yol kesmesi ve şiddet olayları iddialarıyla kötü ünlenmesi  üzerine Tevhid ve Cihad hareketinin isyancılara karşı tutumu, Gao halkının Tevhid ve Cihad hareketine olumlu bakışını sağladı.
 

Geçen nisan ayında Gao'da batılı ve Cezayirli diplomatların kaçırılma olayını üstlenen Tevhid ve Cihad hareketi, Cezayirli diplomat için 15 milyon dolar fidye ve Cezayir'deki İslamcı tutukluların bırakılmasını istedi. Cezayir hükümeti, bir anlaşma döndürmeyi reddetti ve hareket de bunun sonucunda diplomatı idam etti.
 

Geçen günlerde Tevhid ve Cihad hareketi,  şu  4 askeri müfrezeyi kurduğunu ilan etti: Abdullah Azzam, Ebu Musab Zerkavi, Libyalı Ebu Leys ve istişhad müfrezeleri. Örgüt yeni lider kadrosunu, nüfuzunu daha da genişletmek ve militan sayısını da arttırmak için bir bildiri ile duyurdu. Bu beyanda, yeni kurulan müfrezeleri, içten ve dıştan gelen tehlikelere göre değişik bölgelere dağıtacağını da duyurdu.
 

Örgüte bağlı bir başka tugay da, Tevhid ve Cihad hareketi şura meclisi üyesi Ahmed Velid Amer'in liderliğini yaptığı Usame bin Ladin tugayı.
 

Ahmed Tilmisi ismiyle bilinen Velid Amer basına ilk defa çıktığı geçen aralık ayında ''Uluslararası tehditlere ve saldırılara savunma yaparak, savaşarak ve Müslümanları cihada çağırarak karşılık vereceğiz'' demişti.
 

Çev: Hasan Sivri
 

medyasafak.com